Perlindungan Masyarakat Minoriti di Europa

Orang Gipsi Roma yang tak bernegeri di Perancis, Romania dan Hungaria

Ini sebenarnya adalah bahagian tajuk dari pengkajian aku mengenai Kesatuan Europa. Kajian aku baru ditendang semula ke muka aku oleh penyelia selepas aku menghantar dua bab awalan kajian aku. Bagaimana rasanya ya? Rasanya bagaikan hendak tercabut sahaja nyawa ini. Aku terasa menyesal kerana mengabaikan blog ini. Sepatutnya aku membaharui selalu isinya supaya aku boleh menceduk sahaja isi nya buat pengkajian aku.

Pengenalan Penglibatan EU dalam Hak Minoriti

Kesatuan Europa sudah mula menjadi begitu giat dalam lapangan perlindungan kumpulan minoriti sejak permulaan 1990-an. Namun masih belum ada acquis yang kuat berkaitan dengan isu ini. Perjanjian-perjanjian tidak memandatkan perlindungan minoriti dan hal perlindungan minoriti langsung tak tersebut di dalamnya. Masalah keberkesanan dalam dasar perlindungan hak masyarakat minoriti dalam Kesatuan Eropah (EU) menjadi begitu jelas sekali selepas berlaku perubahan politik besar yang terjadi di Europa pada tahun 1989 dengan negara bekas Yugoslavia dan permulaan proses kenaikan negara-negara bekas Komunis ke dalam Kesatuan Europa. Hal ini menyebabkan Kesatuan Europa mengenakan syarat perlindungan hak-hak golongan minoriti sebagai satu syarat untuk kenaikan dan mengambil langkah baru demi menghalang pilih bulu dan pengucilan masyarakat minoriti daripada masyarakat umum.

Namun begitu, ia adalah satu hakikat bahawa perumusan dasar hak-hak minoriti masih lagi berkeadaan samar-samar dan kebanyakan masanya masih belum ditambat secara perundangan. Negara anggota pula mempunyai pelbagai dasar hak-hak minoriti dan selalu sahaja tidak dapat memberikan persetujuan terhadap piawaian yang lebih umum dalam lapangan ini.

Takrifan Masalah   

Bukan hanya EU sahaja yang berurusan dengan perkara ini selepas 1989, tetapi juga Majlis Europa (CoE), Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu (UN) dan juga Pertubuhan untuk Keselamatan dan Kerjasama dalam Europa (OSCE) juga turut terlibat.

Masalah pertama yang tampak jelas timbul melalui pertubuhan-pertubuhan ini dan masih belum dapat diselesaikan lagi oleh para sarjana adalah mengenai takrifan masalah ini. Ada banyak jenis pilihan takrifan untuk istilah minoriti ini dan tak ada satu pun daripada semua ini yang boleh dianggap sebagai takrifan yang tertambat dengan undang-undang. Makanya, tida persetujuan sebulat suara dalam kedua-dua perundangan Kesatuan Europa (EU) dan perundangan antarabangsa berkenaan dengan takrifan minoriti. Ketiadaan takrifan yang jelas berkenaan minoriti ini dalam cara dasar dan langkah perundangan antarabangsa menyebabkan timbulnya keadaan saling bercanggahan.  

Istilah minoriti ini secara umumnya boleh dikelaskan dari segi agama, bahasa, etnik dan minoriti kebangsaan. Semua kategori ini selalu bertindan antara satu sama yang lain dan jarang-jarang boleh dipisahkan. Sesuatu minoriti agama merujuk kepada minoriti yang menganut satu agama yang berbeza dengan agama penduduk majoriti. Minoriti bahasa pula merujuk kepada sekumpulan manusia yang menggunakan bahasa yang berbeza daripada bahasa resmi dalam negeri tempat mereka tinggal sama ada dalam bentuk tulisan atau pengucapan lalu membentuk kategori rantingan kepada minoriti budaya. Minoriti jenis ini biasanya mudah untuk dikenalpasti. Walau bagaimanapun, pembezaan antara minoriti etnik dan kebangsaan nampaknya lebih rumit. Satu minoriti itu akan dikelaskan sebagai minoriti kebangsaan jika ia berkongsi jatidirinya seperti budaya dan bahasa dengan masyarakat yang lebih luas yang membentuk majoriti berkebangsaan di merata-merata atau yang membentuk kependudukan majoriti dan membentuk negara bangsa nya sendiri (Pan & Pfeil, 2003). Minoriti berkebangsaan dalam hal ini, adalah seperti orang Denmark di Jerman, orang Hungaria di Romania, orang Russia di Latvia dan sebagainya. Mereka adalah minoriti di negara lain tetapi, mereka juga mempunyai negara bangsa yang wujud secara tersendiri. 

Sebaliknya, istilah etnik minoriti merujuk kepada: "orang-orang yang tergolong dalam masyarakat etnik yang bukan majoriti daripada kependudukan dalam sebarang negeri dan juga tak membentuk negara bangsa sendiri di mana-mana pun" (Pan & Pfeil, 2003). Contoh bagi minoriti ini adalah etnik Frisia di pantai utara negara Belanda dan etnik Breton di negara Perancis.

Lagi satu masalah takrifan dalam undang-undang antarabangsa adalah berkenaan dengan perbezaan antara konsep minoriti "boran" atau minoriti autoktonos dan minoriti "baru". Pertikaian ini adalah berkenaan dengan soalan sama ada minoriti boran ini akan dianggap sebagai minoriti dan sebaiknya dilindungi oleh norma-norma perundangan yang sesuai atau sama ada minoriti baru misalnya seperti pendatang baru dan pekerja tamu yang tak memiliki sebarang kerakyatan dalam sesuatu negeri tempat mereka menetap juga patut dilindungi hak mereka dengan perlindungan antarabangsa?  

Minoriti-Minoriti di Europa

Menurut Pan dan Pfeil (2006), lebih daripada 300 minoriti daripada lebih 100 ahli diperkira dalam Eropah, yang membawa maksud bahawa setiap satu pertujuh rakyat di Europa adalah ahli masyarakat minoriti. Setiap negeri Europa mempunyai lebih daripada sejuta penduduk yang antaranya adalah kumpulan minoriti. Hanya negeri-negeri kecil seperti Malta, Luxembourg dan San Marina sahaja yang tak mempunyai kumpulan minoriti. Hampir tiga suku daripada kumpulan minoriti Eropah ini tinggal dalam wilayah rantau Kesatuan Europa (EU) walaupun menurun kepada dua suku sahaja daripada nya sejak kenaikan negara-negara Europa Timur ke Kesatuan pada 2004.

Dalam 15 negara anggota EU itu, keadaan nya berbeza dari satu negara ke satu negara. Peratusan orang yang tergolong dalam etnik minoriti dalam negara-negara ini pula meningkat dari satu peratus di negara Jerman sehingga ke 20 peratus di negara Sepanyol. Tambahan pula, negara Belgium dengan tiga bahasa utamanya mempunyai pecahan minoriti sebanyak 90 peratus. Bilangan kumpulan minoriti juga berbeza dalam negara-negara ini. Kebanyakan negara anggota mempunyai antara tiga sehingga ke enam kumpulan minoriti manakala negara Italia mempunyai 12 kumpulan semuanya.

Di negara Perancis dan negara Yunani pun, yang kebanyakan bahagian cuba menafikan kewujudan kelompok minoriti dalam wilayah mereka mempunyai tujuh kumpulan.

12 negara anggota kecuali negara Malta dan Qiprus yang naik menjadi anggota Kesatuan antara tahun 2004 sehingga 2007 mempunyai sekurang-kurangnya empat kumpulan minoriti yang kemudiannya boleh dipecahkan kepada sepuluh lagi kumpulan kecil. Setengah negara di Europa Timur tidak mempunyai kepelbagaian etnik dan suku kaum. Misalnya seperti negara Poland dan Hungaria. Peratusan orang yang tergolong sebagai etnik minoriti di negara-negara ini hanya sebanyak tiga sehingga empat peratus sahaja. Tetapi negara-negara lain di bahagian Timur Kesatuan mempunyai peratusan etnik minoriti sebanyak 10-20 peratus. Manakala Estonia dan Latvia pula mempunyai 30-40 peratus etnik minoriti.     

Perlindungan Minoriti dalam Proses Integrasi Europa

Berbeza dengan Majlis Europa (CoE), Kesatuan Europa (EU) jarang sekali terlibat dalam lapangan perlindungan hak-hak minoriti. Proses integrasi Europa pada awalnya cuma sebuah projek ekonomi. Atas sebab ini, negara-negara anggota terpaksa menyerahkan kuasa negara bangsa mereka kepada badan supranasional yang diwakili oleh Masyarakat Europa (EC). Hal ini membolehkan EC masuk campur dalam hal politik dan ekonomi negara anggota nya. Namun campur tangan dalam hal-ehwal kebudayaan masyarakat minoriti negara anggota langsung tak pernah disentuh walaupun dari awal penubuhan Masyarakat Europa. 

Seperti yang sudah disebutkan, hanya pada awalan 1990-an sahaja Kesatuan Europa mula melibatkan diri dalam lapangan perlindungan hak minoriti disebabkan oleh perluasan pada masa hadapan. Peperangan di bekas negara Yugoslavia dan maklumbalas dasar EU yang lemah membangkitkan pemandangan yang teruk dan menyebarkan ketidakstabilan dalam masyarakat. Walaupun kekurangan peruntukan dalam undang-undang untuk hak-hak minoriti dalam acquis communautaire, EU terlibat dalam pertubuhan-pertubuhan antarabangsa lain semasa proses kenaikan dalam mempengaruhi dasar minoriti di bakal negara anggota nya. Majlis Europa (EC) yang berlangsung di Copenhagen pada bulan Jun 1993 menetapkan bahawa negara-negara di Tengah dan Timur Europa yang memohon keanggotaan dalam Kesatuan Europa mesti memenuhi syarat-syaratnya. Kriteria Copenhagen juga memasukkan seperenggan yang relevan dengan isu minoriti ini: ditentukan bahawa semua negara yang memohon keanggotaan mesti mencapai "kestabilan dalam institusi-institusi yang menjamin demokrasi, kesaksamaan undang-undang, hak asasi manusia dan menghormati serta melindungi hak-hak minoriti" (Matlary, 2002).  

Perlu juga diambil perhatian bahawa semua kriteria kenaikan politik dipindahkan ke dalam perundangan asas EU dalam Perjanjian Amsterdam dengan pengecualian klausa berkenaan perlindungan minoriti. Natijahnya, perlindungan minoriti tidak diberikan sebarang kuasa tertambat dan tidak mempunyai dimensi dalaman yang jelas. Ia hanya tinggal sebagai satu kriteria dalam kenaikan negara anggota dan relevan dalam dasar luar Kesatuan Eropah (EU) sahaja. Walaupun perjanjian-perjanjian tidak mengandungi norma yang khusus untuk perlindungan minoriti, namun, undang-undang asas melalui Art. 13 TEC menawarkan peruntukan untuk dasar anti-diskriminasi satu kelayakan asas yang khusus bagi perlindungan hak-hak minoriti dalam konteks perundangan EU.

Dengan menggunakan asas perundangan yang ini yang mencakupi perlindungan minoriti, Kesatuan boleh mengembangkan lagi usaha-usaha untuk merangka dasar minoriti nya. Sebagai tambahan kepada diskriminasi berdasarkan kebangsaan yang dilarang oleh klausa anti-diskriminasi lama dalam Art. 12 TEC, Perjanjian Amsterdam ada memperkenal melalui Art. 13 satu peruntukan untuk melawan diskriminasi pada lapan asas iaitu jantina, bangsa atau asal suku kaum, agama atau kepercayaan, kelainan upaya, umur dan orientasi seks. 

Aspek bermasalah dalam kedua-dua artikel ini adalah kedua-duanya terkandung dengan perkara yang dirujuk oleh sarjana sebagai "hak minoriti negatif". Melalui kedua-dua artikel ini, golongan minoriti dilindungi oleh prinsip-prinsip umum daripada undang-undang anti-diskriminasi yang terdapat dalam undang-undang hak asasi manusia antarabangsa yang tradisional yang melarang sebarang diskriminasi. Prinsip anti-diskriminasi ini merupakan asas penting kepada perlindungan hak-hak minoriti. Walau bagaimanapun, sarjana kebanyakannya selalu berhujah yang ia cuma langkah pertama dalam perlindungan minoriti sedangkan masih belum mencukupi untuk menghadapi persoalan semenjak layanan sama rata yang dilaksanakan melalui prinsip anti-diskriminasi selalunya membawa atau memaksa kepada asimilasi.

Demokrasi-demokrasi di Europa oleh itu perlu kepada tambahan positif dalam usaha melindungi minoriti melalui langkah-langkah tertentu yang disebut sebagai "tindakan afirmatif". Maknanya, kelompok manusia yang tak bernasib baik itu boleh terus dibantu menerusi beberapa langkah dalam usaha untuk menghapuskan ketidaksamarataan antara kumpulan yang bernasib baik dan yang tak bernasib baik. Contoh-contoh yang biasa berkenaan hak-hak positif adalah seperti hak menggunakan bahasa ibunda sendiri dalam kehidupan orang awam, hak untuk menerima arahan dalam bahasa ibunda sendiri, hak untuk menubuhkan pertubuhan yang berasingan termasuk lah parti politik dan lain-lain.

Melalui Perjanjian Lisbon, perkataan minoriti akhirnya dimasukkan ke dalam teks undang-undang asas EU. Hakikatnya juga, "hak-hak orang yang tergolong dalam kelompok minoriti" ditambah ke dalam Artikel 1a sebagai salah satu nilai yang membentuk Kesatuan Europa. Tambahan pula Piagam Hak-Hak Asasi Kesatuan Europa (EUFRC), yang tak mengandungi sebarang peruntukan yang khusus untuk melindungi kumpulan-kumpulan minoriti tetapi sekali lagi tetap menekankan tentang prinsip-prinsip anti diskriminasi dan menggalakkan negara anggota untuk menghormati kepelbagaian kebudayaan, agama dan bahasa. Kini ia menjadi sebahagian daripada undang-undang asas EU yang sah.      

Ia bermaksud bahawa dengan Perjanjian Lisbon, perlindungan hak-hak bagi orang yang tergolong dalam kelompok minoriti bukan sahaja nanti menjadi salah satu kriteria kenaikan bagi negara calon ke EU, tetapi juga menjadi satu nilai kepada penubuhan EU dan menjadi perkara serupa bagi semua negara anggota. Walau bagaimanapun, sejauh mana perlindungan ini akan diberikan masih lagi merupakan persoalan yang terbuka.

Hal ini disebabkan oleh Perjanjian Lisbon yang tidak membekalkan EU dengan kecekapan yang jelas dalam bidang hak-hak minoriti, ia tak menambah sebarang bidang dasar yang relevan dengan perlindungan minoriti dan tidak mewajibkan negara anggota untuk memperkenal tindakan afirmatif dalam usaha melindungi hak minoriti. Dengan kenaikan negara-negara bekas Soviet, EU telah menggandakan kumpulan minoriti nya yang tinggal dalam wilayah-wilayah yang naik ke Kesatuan dan semestinya memerlukan EU menerima haikat ini dan mempertimbang hak-hak rakyat baru ke Kesatuan yang perlu tercermin melalui dasar-dasarnya.